વૈશ્વિક તાપમાનમાં વધારો: વિશ્વનું વધતું તાપમાન ચિંતાનું કારણ બન્યું છે. તેની અસર દુનિયાભરમાં જોવા મળી શકે છે. તમે આબોહવા પરિવર્તનને કારણે આને પરિવર્તન તરીકે જોઈ શકો છો. દર મહિને 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસના વધારા સાથે પૃથ્વીનું તાપમાન ભયાનક સ્વરૂપ ધારણ કરી રહ્યું છે. જો આમ જ ચાલતું રહેશે, તો શું આ દુનિયા આપણા માટે જીવવા માટે છોડી દેવામાં આવશે?
ગ્લોબલ વોર્મિંગ ઇફેક્ટ્સ: એક નવા રિપોર્ટમાં બતાવવામાં આવ્યું છે કે છેલ્લા 12 મહિનામાં દર મહિને પાછલા મહિનાનો તાપમાનનો રેકોર્ડ તોડ્યો છે. દર મહિને તાપમાનમાં ૧.૫ ડિગ્રી સેલ્સિયસનો વધારો થઈ રહ્યો છે. આ ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ પહેલાના સરેરાશ તાપમાન કરતા વધુ વધારો છે. ચાલુ વર્ષે હીટવેવ અને કાળઝાળ ગરમીએ પણ તબાહી મચાવી હતી. દુનિયાભરમાં અનેક લોકોના મોત થયા હતા. આ ઉપરાંત અનેક જગ્યાએ આવેલા પૂરમાં પણ ક્લાઈમેટ ચેન્જના કારણે બદલાયેલી સ્થિતિ જોવા મળે છે. વિશ્વનું વોર્મિંગ આ રીતે તબાહી લાવી રહ્યું છે. શું આ દુનિયાનો અંત આવશે?
જો તાપમાન આ રીતે જ વધતું રહેશે તો પૃથ્વી એકદમ ગરમ થઈ જશે. આપણે પહેલેથી જ વિનાશક આબોહવા પરિવર્તન, અતિશય ગરમ અને ઠંડા હવામાનની ઘટનાઓમાં વધારો, બરફની ચાદરો, દરિયાઇ બરફ અને હિમનદીઓમાં જોખમી ઘટાડો, અને મોટા પાયે કોરલ બ્લીચિંગની ઘટનાઓની અસરો જોઈ રહ્યા છીએ, જે લોકો, અર્થતંત્રો અને પ્રકૃતિને ભારે નુકસાન પહોંચાડે છે.
તાપમાનમાં 1.64 ડિગ્રી સેલ્સિયસનો વધારો
કોપર્નિકસ ક્લાઇમેટ ચેન્જ સર્વિસ (સી3એસ)ના રિપોર્ટ અનુસાર, જૂન 2023 થી દર મહિને પાછલા મહિના કરતા વધુ ગરમ રહ્યું છે, જેના કારણે જુલાઈ 2023 થી જૂન 2024 ની વચ્ચે વિશ્વનું સરેરાશ તાપમાન ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ પહેલાના તાપમાન કરતા 1.64 ડિગ્રી સેલ્સિયસ વધુ રહ્યું છે. ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ એ સમય હતો જ્યારે વાતાવરણમાં મોટા પ્રમાણમાં ગ્રીનહાઉસ વાયુઓ છોડવા માટે માણસોએ બળતણ સળગાવવાનું શરૂ કર્યું હતું.
વધતા તાપમાનને ટાળવું કેમ મુશ્કેલ છે?
સી3એસના ડિરેક્ટર કાર્લો બ્યુન્ટેમ્પોએ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, “ડેટા આપણા આબોહવામાં મોટા અને સતત પરિવર્તન સૂચવે છે તેના કરતા આ વધુ ગહન છે.” જો એક તબક્કે ચક્ર અટકી જાય તો પણ, આપણે આબોહવા ગરમ થતાં નવા રેકોર્ડતોડાયેલા જોશું. તેમણે કહ્યું કે જ્યાં સુધી આપણે વાતાવરણ અને મહાસાગરોમાં ગ્રીનહાઉસ વાયુઓ ફેલાવવાનું બંધ નહીં કરીએ ત્યાં સુધી સતત વધતા તાપમાનને ટાળી શકાય નહીં.
અલ નીનો એક મોટું કારણ છે
12 મહિનાની આ શ્રેણી આંશિક રીતે અલ નીનો (આબોહવા ચક્ર જેમાં ઉષ્ણકટિબંધીય પૂર્વીય પેસિફિક પ્રદેશમાં પાણી સામાન્ય કરતા વધુ ગરમ થાય છે) ને કારણે હતી, જે જૂન 2023 થી મે 2024 સુધી ચાલુ રહી હતી. આ કારણે પૂર્વીય અને મધ્ય વિષુવવૃત્તીય પ્રશાંત ક્ષેત્રમાં સમુદ્રનું તાપમાન સરેરાશ કરતા વધારે રહ્યું છે.
અલ નીનો એ અલ નીનો લા નીના સધર્ન ઓસિલેશન (ઇએનએસઓ)નો ગરમ તબક્કો છે. (જુઆન ગાર્ટનર/સાયન્સ ફોટો લાઇબ્રેરી/ગેટ્ટી ઇમેજીસ)
સી3એસના ડેપ્યુટી ડિરેક્ટર સામંથા બર્ગેસે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, “આબોહવા અમને સતત ચિંતિત કરે છે.” છેલ્લા 12 મહિનામાં ક્યારેય ન જોયેલા રેકોર્ડ તોડ્યા છે. તેની પાછળનું સૌથી મોટું કારણ ગ્રીનહાઉસ ગેસનું ઉત્સર્જન અને ઉષ્ણકટિબંધીય પ્રશાંત ક્ષેત્રમાં અલ નીનો છે.
વૈજ્ઞાનિકો વૈશ્વિક તાપમાનના 2 ડિગ્રી સેલ્સિયસના વધારાને ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ પૂર્વેની ક્રાંતિ કરતા વધુ મહત્વપૂર્ણ માને છે. આની ઉપર વધતા તાપમાનથી વિનાશક અને અનિવાર્ય વિનાશક આબોહવાની નિષ્ફળતા અને આપત્તિની સંભાવનામાં મોટા પ્રમાણમાં વધારો થાય છે.
બ્રાઝિલમાં પૂરમાં સ્પોર્ટ્સ સ્ટેડિયમ ડૂબી ગયું (મહત્તમ Peixoto/Getty ઇમેજીસ)
૧.૫ ડિગ્રી સેલ્સિયસ એક મહત્વપૂર્ણ ચેતવણી છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રએ 2018માં એક ખાસ રિપોર્ટમાં ચેતવણી આપી છે કે 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસ તાપમાનમાં વધારાને કારણે વિશ્વનું હવામાન મોટા પરિવર્તનમાંથી પસાર થઈ રહ્યું છે. જેના કારણે હીટવેવ, પૂર, દુકાળ અને મોટા પાયે ઇકોસિસ્ટમનો વિનાશ થશે.
પેરિસ સમજૂતીની મર્યાદા 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસ
2015ના પેરિસ કરાર હેઠળ, લગભગ 200 દેશોએ ગ્લોબલ વોર્મિંગને 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી અને સલામત રીતે 2 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચે મર્યાદિત રાખવાનું વચન આપ્યું હતું. નવા પરિણામો ત્રાસદાયક છે, પરંતુ અહેવાલમાં એ વાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે કે 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસ અને 2 ડિગ્રી સેલ્સિયસની મર્યાદા 20થી 30 વર્ષના સમયગાળા દરમિયાન પૃથ્વી માટેના લક્ષ્યો છે. જેનો અર્થ એ થયો કે હજુ સુધી સત્તાવાર રીતે વચનો તૂટ્યા નથી.
ગ્લોબલ વોર્મિંગથી દુનિયાનું તાપમાન વધી રહ્યું છે. (સુરસાક સુવાનમાકે/મોમેન્ટ/ગેટ્ટી ઇમેજીસ)
2024 નું વર્ષ વધુ ગરમ રહેશે
પરંતુ સંશોધકોનું કહેવું છે કે રેકોર્ડ-ઊંચા તાપમાનમાં ટૂંક સમયમાં ઘટાડો થવાની શક્યતા ઓછી છે. વૈજ્ઞાનિકોએ શરૂઆતમાં આશા વ્યક્ત કરી હતી કે અલ નીનોનો અંત પૃથ્વીને રાહત આપી શકે છે, પરંતુ નેશનલ ઓશનિક એન્ડ એટમોસ્ફેરિક એડમિનિસ્ટ્રેશન (એનઓએએ) અનુસાર, યુ.એસ.માં હજુ પણ બાકીના ઉનાળા દરમિયાન સરેરાશથી વધુ તાપમાન રહેવાનું અનુમાન છે.
યુ.એસ.ના બિનનફાકારક બર્કલે અર્થના આબોહવા વૈજ્ઞાનિક જે.કે. હોસ્ફાડર લખે છે, “હવે હું અંદાજ લગાવું છું કે 1800 ના દાયકાના મધ્યમાં વૈશ્વિક સપાટીના તાપમાનનો રેકોર્ડ શરૂ થયો ત્યારથી 2024 માં 2023 ની તુલનામાં 95 ટકા વધુ ગરમ વર્ષ હોવાની સંભાવના છે.”
જો તાપમાન ૧.૫ ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી વધશે તો શું થશે?
ઇન્ટરનેશનલ પેનલ ઓન ક્લાઇમેટ ચેન્જ (આઇપીસીસી)ના જણાવ્યા અનુસાર, 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસની મર્યાદાનો ભંગ કરવાથી ઘણા પ્રદેશોમાં ભારે વરસાદની પેટર્ન સર્જાશે અથવા વરસાદનું પ્રમાણ તીવ્ર બનશે અથવા તેમાં વધારો થશે. તેવી જ રીતે કેટલાક વિસ્તારોમાં દુષ્કાળનું પ્રમાણ વધશે કે વધશે.
આ ઉપરાંત, વિશ્વના ઊંચા તાપમાનથી મહાસાગરો ગરમ થશે, જેના પરિણામે તીવ્ર તોફાનોની સંખ્યામાં વધારો થશે અને તેઓ દરિયાકાંઠે પહોંચશે ત્યારે તેઓ વધુને વધુ શક્તિશાળી બનશે તેવી સંભાવના છે.
દરિયાની સપાટી વધી રહી છે. (આદિત્ય ઇરાવાન/નુરફોટો વાયા ગેટ્ટી ઇમેજીસ)
જંગલમાં લાગેલી આગ પણ તીવ્ર બનશે અને લાંબા સમય સુધી ચાલશે. દરિયાઈ બરફનું પીગળવું ઝડપથી વધશે, જે દરિયાની સપાટીમાં વધારો કરવામાં ફાળો આપશે. આમાંના મોટાભાગના પરિણામો તાજેતરના વર્ષોમાં દેખાવાનું શરૂ થઈ ગયું છે. એકવાર સરહદ પાર થઈ જાય પછી, વસ્તુઓ વધુ ખરાબ થવાની છે.
શું મનુષ્યો નાશ પામશે?
જો તાપમાનમાં ૧.૫ ડિગ્રી સેલ્સિયસનો વધારો થતો રહેશે તો શું વિશ્વનો અંત આવશે? આઈપીસીસીનો એક અહેવાલ આ પ્રશ્નનો જવાબ આપે છે. આઇપીસીસી એ સેંકડો વૈજ્ઞાનિકોનું એક જૂથ છે જે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સાથે નજીકથી કામ કરે છે. તેના રિપોર્ટ અનુસાર, જળવાયુ વૈજ્ઞાનિકોનું માનવું છે કે પૃથ્વીના ગરમ થવાથી અનેક ગંભીર ખતરાઓ પેદા થઈ શકે છે, પરંતુ મનુષ્યની લુપ્તતા તે ખતરાઓમાં શામેલ નથી.
