7માં તબક્કા સુધીમાં રાજકીય પક્ષોનો એજન્ડા કેવી રીતે બદલાયો?

લોકસભા ચૂંટણી 2024 હવે અંતિમ પડાવ પર છે. 1 જૂને છેલ્લા તબક્કાના મતદાન સાથે દેશ નવી સરકારની રચનાની રાહ જોશે. લગભગ અઢી મહિના સુધી દેશમાં ચૂંટણી જાહેર સભાઓનો અવાજ સંભળાતો હતો. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી, રાહુલ ગાંધી, શરદ પવાર, ઉદ્ધવ ઠાકરે, મમતા બેનર્જી, અખિલેશ યાદવ, અરવિંદ કેજરીવાલે ચૂંટણી મુદ્દાનો મારો ચલાવ્યો છે. જાણે કે આ વખતની ચૂંટણી છેલ્લો ફટકો હોય.

30 મે એટલે કે 2024ની લોકસભા ચૂંટણીના પ્રચારનો છેલ્લો દિવસ. 1 જૂને છેલ્લા તબક્કાના મતદાન સાથે હવે 4 જૂન પર બધાની નજર સ્થિર થઈ જશે, જ્યારે પરિણામોના આંકડાનો વરસાદ થશે. કોણ જીત્યું, કોણ હાર્યું કે કોને કેટલા નંબર મળ્યા; તે પછીથી ખબર પડશે, પરંતુ આ ચૂંટણી પ્રચાર અગાઉની ચૂંટણીઓની સરખામણીમાં કેટલાક ખાસ શબ્દો અને સ્વર માટે યાદ રહેશે તેમાં કોઈ શંકા નથી. જાણે કે આ સમય છેલ્લો ફટકો છે. અને આ હોડમાં કોઈ એક પણ પક્ષ માટે કોઈ એક મુદ્દો સ્થિર રહી શકે નહીં. ચૂંટણીનો તબક્કો જેમ જેમ આગળ વધતો ગયો તેમ તેમ મુદ્દાઓ પણ બદલાતા ગયા. ભાજપ શરૂઆતથી જ 400ને પાર કરવાના નારા લગાવતી રહી, ત્યારબાદ કોંગ્રેસ અને ભારત ગઠબંધનના નેતાઓ સંવિધાન બચાવો અને લોકતંત્ર બચાવોના નારા સાથે મેદાનમાં કૂદી પડ્યા.

ભાજપ કોંગ્રેસ અને અન્ય વિરોધ પક્ષોને મુસ્લિમ તરફીથી રામ વિરોધી બનાવવામાં નિષ્ફળ ન હતી. 16 માર્ચે ચૂંટણી પંચની ટીમે સાત તબક્કામાં મતદાનની તારીખો જાહેર કરતા જ રાજકીય પક્ષોના નેતાઓ તીર અને ભાથા સાથે મેદાનમાં કૂદી પડ્યા હતા. સૌ પ્રથમ તો ભાજપ તરફથી 400ને પાર કરવાના નારાઓ ગુંજ્યા હતા. આ નારો અત્યાર સુધી ગુંજતો રહ્યો કે તે ભાજપ માટે ઢાલ બની ગયો. ભાજપને હરાવવાને બદલે કોંગ્રેસ અને ભારત ગઠબંધનના નેતાઓએ 400ના આંકડાને રોકવામાં પોતાની શક્તિ ખર્ચી નાખી.

પહેલા તબક્કાનું મતદાન 19 એપ્રિલના રોજ થયું હતું. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ચૂંટણી રેલીઓ પહેલા જ ગેરંટી શબ્દનો ઉપયોગ કરી રહ્યા હતા અને તેમણે કેન્દ્રની દરેક કલ્યાણકારી યોજનાને મોદીની ગેરંટી નામ આપ્યું હતું. પરંતુ જેમ જેમ ચૂંટણી નજીક આવતી ગઈ તેમ તેમ ગેરંટી વિરુદ્ધ ગેરંટીની લડાઈ વધુ તીવ્ર બનતી ગઈ. પીએમ મોદીના જવાબમાં કોંગ્રેસ પાર્ટીએ પોતાના ઘોષણાપત્રમાં 5 જસ્ટિસ અને 25 ગેરંટીની જાહેરાત કરી હતી, જ્યારે આમ આદમી પાર્ટીના રાષ્ટ્રીય સંયોજક અરવિંદ કેજરીવાલે દસ ગેરંટીની જાહેરાત કરી હતી. જ્યારે આ ગેરંટી પર ચર્ચા થઈ ત્યારે કોંગ્રેસે દાવો કર્યો હતો કે તેણે કર્ણાટક વિધાનસભા ચૂંટણી માટે પોતાના મેનિફેસ્ટોમાં સૌથી પહેલા ગેરંટીનો ઉપયોગ કર્યો હતો. પરિણામમાં કોની ગેરંટીની કેટલી અસર જોવા મળે છે તે જોવું રહ્યું.

મંગળસૂત્ર પર મહાભારત

પહેલીવાર ચૂંટણી ભાષણમાં મંગળસૂત્ર શબ્દ પણ સાંભળવા મળ્યો હતો. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ મંગળસૂત્રના બહાને કોંગ્રેસ પાર્ટી અને તેના મેનિફેસ્ટો પર આકરા પ્રહારો કર્યા હતા. વાસ્તવમાં કોંગ્રેસ પાર્ટીએ પોતાના મેનિફેસ્ટોમાં કહ્યું હતું કે જો તે સત્તામાં આવશે તો સંપત્તિની અસમાનતા પર વિચાર કરવામાં આવશે, તેમાં રાષ્ટ્રીય સ્તરે સંપત્તિના સર્વેનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો, જેને વડાપ્રધાન મોદીએ સંપત્તિની વહેંચણી સાથે જોડ્યો હતો. આ મામલો મંગળસૂત્રથી શરૂ થયો હતો અને ઘર-બગીચા અને ગાય-ભેંસના સ્નેચિંગ સુધી પહોંચ્યો હતો. વડાપ્રધાન મોદીએ તેને શહેરી નક્સલવાદની સાથે સાથે મુસ્લિમ લીગ સાથે પણ જોડી હતી. બીજી તરફ સામ પિત્રોડાએ અમેરિકાના વારસા કરને લઇને પોતાનો અભિપ્રાય વ્યક્ત કર્યો ત્યારે ભાજપે પણ ચૂંટણી પ્રચારમાં તેનો હથિયાર તરીકે ઉપયોગ કર્યો હતો અને આક્રમક રીતે રાહુલ ગાંધી પર પ્રહારો કર્યા હતા.

મુસ્લિમો માટે અનામતનો મુદ્દો

સંપત્તિની વહેંચણીને લઈને લડાઈની વચ્ચે મુસલમાનો માટે અનામતનો મુદ્દો પણ જોરશોરથી ઉછળ્યો, જે સાતમા તબક્કા સુધી ચાલુ છે. આ દરમિયાન દેશના સંસાધનો પર પ્રથમ અધિકારને લઈને પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહનું નિવેદન બહાર કાઢવામાં આવ્યું અને તે પછી ઓબીસી કવોટામાં મુસ્લિમોને અનામત આપવા માટે માત્ર કોંગ્રેસ જ નહીં પરંતુ ભારત ગઠબંધનના તમામ પક્ષો પર હુમલો થયો. વડાપ્રધાન મોદી અને ભાજપના તમામ નેતાઓએ કર્ણાટકમાં ઓબીસી ક્વોટા હેઠળ મુસ્લિમોને આપવામાં આવતી અનામતને ધાર્મિક આધાર પર આપવામાં આવતી અનામત ગણાવી હતી અને કોંગ્રેસ પાર્ટી તેને દેશભરમાં લાગુ કરવા માંગે છે તેવો પ્રહાર કર્યો હતો.

ઘૂસણખોરો, વોટ જેહાદ અને લવ જેહાદ

ચૂંટણી પ્રચારમાં મુસ્લિમ અનામત પર વિપક્ષ સામે ભાજપનું સૌથી મોટું હથિયાર ત્યારે સામે આવ્યું જ્યારે કોલકાતા હાઈકોર્ટે પશ્ચિમ બંગાળમાં 77 મુસ્લિમ જાતિઓના ઓબીસી સર્ટિફિકેટ રદ કરી દીધા. જો કે મુખ્યમંત્રી મમતા બેનર્જીએ પણ આ આદેશ સામે સુપ્રીમ કોર્ટમાં જવાની વાત કરી હતી, પરંતુ સંદેશખલી કેસના નિશાને બનેલી ટીએમસી સરકાર ચૂંટણીની વચ્ચે પણ સમગ્ર મામલે બેકફૂટ પર દેખાઈ હતી.

જ્યારે પણ વડા પ્રધાન મોદીએ પશ્ચિમ બંગાળ, બિહાર અને ઝારખંડમાં રેલીઓ યોજી હતી, ત્યારે કોંગ્રેસ, જેએમએમ, આરજેડી અને ટીએમસી પર હુમલો કરવા માટે તેમણે જે બે શબ્દોનો ઉપયોગ કર્યો હતો તે શબ્દો હતા – ઘુસણખોર અને વોટ જેહાદ. પીએમ મોદીએ પશ્ચિમ બંગાળ અને ઝારખંડની સરકારો પર રાજ્યમાં ઘૂસણખોરોને પ્રોત્સાહન આપવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે ઘુસણખોરોની વધતી સંખ્યાને કારણે ઝારખંડની આદિવાસી સંસ્કૃતિની સુરક્ષા જોખમમાં મૂકાઈ છે. તાજેતરમાં જ તેમણે ઝારખંડને લવ જેહાદ શરૂ કરનારું પહેલું રાજ્ય પણ ગણાવ્યું હતું.

વિપક્ષનું બંધારણ બચાવો અભિયાન

આ ચૂંટણીમાં પહેલા તબક્કાની ચૂંટણી પહેલા જ બંધારણ અને લોકતંત્ર બચાવોનો નારો ચાલી રહ્યો છે. વિરોધ પક્ષો લાંબા સમયથી સરકાર પર બંધારણીય સંસ્થાઓની સ્વાયત્તતાને ખતમ કરવાનો આરોપ લગાવી રહ્યા છે. પરંતુ જેવા ભાજપના નેતાઓએ 400ને પાર કરવાનો નારો લગાવવાનું શરૂ કર્યું કે તરત જ ભારત ગઠબંધન એક સાથે આવી ગયું. અને તેને બંધારણ બદલવાનું કાવતરું કહેવાનું શરૂ કર્યું હતું. ચૂંટણી રેલીઓમાં રાહુલ ગાંધી બંધારણને સ્ટેજ પર લઇ જતા જોવા મળ્યા હતા. રાહુલ ગાંધીનું અત્યાર સુધી એક પણ ભાષણ એવું નથી જેમાં તેમણે કહ્યું ન હોય કે ભાજપ બંધારણને ખતમ કરવા માંગે છે. આ મુદ્દે રાહુલ ગાંધી સાથે અખિલેશ યાદવ, અરવિંદ કેજરીવાલ અને તેજસ્વી યાદવે પણ વડાપ્રધાન મોદી પર પ્રહારો કર્યા હતા.

બંધારણ પર વિરોધી પક્ષોને જવાબ

જો કે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે પોતાના તમામ ઇન્ટરવ્યૂમાં આ મુદ્દે નિખાલસતાથી વાત કરી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, બંધારણમાં ફેરફાર કરવાનો આરોપ પાયાવિહોણો છે. તેમણે આ આરોપનું જોરદાર ખંડન કર્યું હતું અને કહ્યું હતું કે, જો ઇરાદો બંધારણમાં ફેરફાર કરવાનો હોત તો અગાઉની બંને શરતોમાં પણ તેમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો હોત. પરંતુ સાથે જ તેમણે કોંગ્રેસ પાર્ટીની ઝાટકણી કાઢી હતી અને કહ્યું હતું કે, જે પક્ષની સરકારે સોથી વધુ વખત બંધારણીય સુધારા કર્યા હતા, જેણે દેશને કટોકટી જેવો ઘા આપ્યો હતો, તેણે બંધારણ અને લોકશાહીની હત્યાની વાત ન કરવી જોઈએ, તો તે સારું છે.

Whatsapp channel https://whatsapp.com/channel/0029VaKmdnVHrDZgKfgsso0F